Zrozumienie składowych rachunków za media domowe w całej Europie ujawnia znaczące różnice wykraczające poza sam surowy koszt energii. Znaczna część jest przeznaczana na infrastrukturę niezbędną do dostarczania energii elektrycznej i gazu do domów – często określaną jako opłaty sieciowe lub opłaty dystrybucyjne. Koszty te, obejmujące zarówno sieci przesyłowe, jak i lokalne sieci dystrybucyjne, stanowią opłatę za korzystanie z samej sieci i znacznie różnią się w zależności od lokalizacji oraz krajowych strategii energetycznych.
Szczegółowe dane dotyczące rozkładu kosztów energii w gospodarstwach domowych są zbierane przez Indeks Cen Energii dla Gospodarstw Domowych (HEPI), wspólny projekt Energie-Control Austria, MEKH i VaasaETT. Indeks ten rozkłada końcową cenę płaconą przez konsumentów na cztery kluczowe elementy: cenę samej energii (paliwa), opłaty dystrybucyjne, podatki energetyczne i podatek od wartości dodanej (VAT). Analiza udziału przeznaczanego na dystrybucję dostarcza wglądu w zróżnicowane koszty utrzymania i modernizacji sieci energetycznych w różnych stolicach europejskich.
Opłaty sieciowe za energię elektryczną w stolicach europejskich
Analiza z kwietnia 2024 r. pokazuje wyraźny kontrast w procencie rachunku za energię elektryczną przeznaczonego na dystrybucję. Udział ten wahał się od zaledwie 11% w Nikozji do aż 65% w Budapeszcie. Amsterdam również odnotował wyjątkowo wysoki udział na poziomie 60%, chociaż mechanizm zwrotu podatku mógłby znacznie obniżyć efektywny udział dystrybucji dla niektórych konsumentów. Budapeszt i Amsterdam wyróżniają się jako wyraźne wyjątki, gdzie koszty sieci stanowią ponad połowę całkowitego rachunku za energię elektryczną.
Średni udział dystrybucji w stolicach państw UE-27 wynosił 28%. Kilka miast, zwłaszcza w Europie Środkowej i Wschodniej, wykazało udziały dystrybucji znacznie powyżej tej średniej, w tym Luksemburg (46%), Podgorica (43%) i Bukareszt (42%). Stolice takie jak Kijów, Wilno, Ryga, Zagrzeb, Belgrad i Warszawa również odnotowały udziały znacznie przekraczające średnią unijną. Miasta Europy Zachodniej, takie jak Paryż (35%) i Lizbona (34%), również znajdowały się w wyższym przedziale.
Z kolei stolice regionu nordyckiego generalnie zgłosiły niższe udziały, zazwyczaj między 17% a 23% (Helsinki, Oslo, Sztokholm, Kopenhaga). Miasta południowej Europy, takie jak Ateny (15%) i Rzym (15%) , również odnotowały jedne z najniższych udziałów dystrybucji. Miasta takie jak Berlin (29%), Wiedeń (30%), Tallinn (29%), Dublin (30%) i Praga (31%) znajdowały się blisko średniej UE. Wśród stolic pięciu największych gospodarek Europy, Londyn i Madryt miały najniższy udział dystrybucji dla energii elektrycznej na poziomie 18%.
Porównanie opłat sieciowych za gaz
W przypadku rachunków za gaz w gospodarstwach domowych, udział dystrybucji jest zazwyczaj nieco niższy średnio w porównaniu do energii elektrycznej. Średnia dla stolic UE dla udziału dystrybucji gazu wynosiła 23% w kwietniu 2024 r., w porównaniu do 28% dla energii elektrycznej. Procent ten wahał się od zaledwie 10% w Kijowie do aż 43% w Bernie.
Poza Bernem, koszty dystrybucji gazu stanowiły znaczną część rachunku w Sofii (37%) i Bratysławie (34%). Dublin również miał stosunkowo wysoki udział na poziomie 32%. Wśród stolic UE, Amsterdam zgłosił najniższy udział dystrybucji gazu, wynoszący zaledwie 13%, a następnie Zagrzeb i Tallinn po 15% każdy. Zróżnicowanie udziałów dystrybucji gazu wśród pięciu największych gospodarek Europy jest mniej wyraźne niż w przypadku energii elektrycznej. Londyn i Madryt miały najwyższe udziały na poziomie 22%, nieco poniżej średniej UE, a następnie Rzym na poziomie 21%. Paryż i Berlin wykazały niższe udziały, odpowiednio 17% i 16%.
Czynniki wpływające na różnice
Eksperci wskazują na różnorodne czynniki determinujące koszty sieci, wynikające głównie z lokalnych warunków i krajowych strategii inwestycyjnych w rozwój i modernizację infrastruktury energetycznej. Znaczna część tych krajowych kosztów inwestycyjnych jest odzyskiwana poprzez opłaty sieciowe przenoszone na odbiorców końcowych. Kluczowe czynniki powodujące rozbieżności to specyficzne dla rynku plany inwestycyjne, tempo elektryfikacji, poziom integracji odnawialnych źródeł energii (OZE), rozpowszechnienie rozproszonego wytwarzania energii oraz wiek i stan istniejącej infrastruktury sieciowej.
Zrozumienie udziału a kosztu bezwzględnego
Należy podkreślić, że samo porównywanie udziałów kosztów dystrybucji nie zawsze odzwierciedla bezwzględny koszt usług sieciowych. Jest to szczególnie prawdziwe, gdy regulacje lub programy wsparcia znacząco wpływają na składnik energetyczny rachunku, zmieniając mianownik całkowitej ceny. Na przykład, w kwietniu 2024 r. Budapeszt miał bardzo wysoki udział dystrybucji energii elektrycznej (65%), co odpowiadało bezwzględnemu kosztowi 5,94 c€/kWh. Z kolei Bukareszt miał niższy udział dystrybucji (42%), jednak bezwzględny koszt dystrybucji był wyższy i wynosił 6,75 c€/kWh. Ta rozbieżność wynika ze znacznie różnych całkowitych cen energii elektrycznej dla odbiorców końcowych: 9,1 c€/kWh w Budapeszcie w porównaniu do 16,1 c€/kWh w Bukareszcie. Podobny schemat zaobserwowano w przypadku kosztów dystrybucji gazu w tych miastach.
Wpływ dynamiki rynku
Skład rachunków za energię może również zmieniać się w czasie, zwłaszcza w okresach zmienności rynkowej lub nadzwyczajnych wydarzeń. Kryzys energetyczny po inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 r. doprowadził na przykład do znaczących zmian w cenach energii. Wiele krajów europejskich wprowadziło tymczasowe środki wsparcia, w tym obniżki lub całkowite zwolnienia z opłat sieciowych lub podatków, aby złagodzić obciążenie konsumentów. Chociaż wiele z tych środków wygasło, niektóre pozostają aktywne na pewnych rynkach, wpływając na obecny rozkład rachunków zarówno dla odbiorców energii elektrycznej, jak i gazu.
W kontekście ogólnych wydatków na energię, w kwietniu 2024 r. ceny energii elektrycznej dla odbiorców końcowych w stolicach UE wahały się od 9,1 c€/kWh w Budapeszcie do 40,4 c€/kWh w Berlinie, przy średniej UE wynoszącej 24,7 c€/kWh. Ceny gazu wahały się od 2,5 c€/kWh w Budapeszcie do 34,1 c€/kWh w Sztokholmie, średnio 11,1 c€/kWh w całej UE. Dane te podkreślają szerokie spektrum końcowych kosztów energii, które uwzględniają omówione zróżnicowane opłaty dystrybucyjne.
Dariusz to specjalista dziennikarstwa finansowego z wieloletnim stażem w mediach. Jego analityczne spojrzenie na świat gospodarki oraz dogłębna obserwacja trendów w sektorze cyfrowych walut przekładają się na precyzyjne relacje, które trafiają do czytelników bizmix.pl.