Szacuje się, że rocznie na całym świecie tracone jest około 416 miliardów euro (492 miliardy dolarów) dochodów rządowych z powodu złożonych uzgodnień podatkowych stosowanych przez duże globalne firmy i zamożne osoby prywatne. Ten znaczący deficyt fiskalny, podkreślony w najnowszym raporcie State of Tax Justice 2024 opublikowanym przez Tax Justice Network, uwypukla skalę wyzwań związanych z międzynarodowym planowaniem podatkowym i strategiami unikania opodatkowania. Raport szczegółowo opisuje, jak poszczególne jurysdykcje ułatwiają te praktyki, wpływając na zdolność państw do finansowania usług publicznych.
Globalna analiza wskazuje, że Europa i terytoria z nią powiązane są związane z ponad 70% ryzyka erozji bazy podatkowej międzynarodowych korporacji. Zrozumienie, które lokalizacje odgrywają znaczącą rolę w umożliwianiu minimalizacji podatków, jest kluczowe, ponieważ obecne przepisy często mogą ułatwiać korporacjom obniżanie ich zobowiązań podatkowych.
Ocena korporacyjnych rajów podatkowych
Indeks Korporacyjnych Rajów Podatkowych (CTHI) służy jako kluczowe narzędzie do oceny, w jakim stopniu jurysdykcje przyczyniają się do umożliwienia międzynarodowym korporacjom przekierowywania zysków z dala od miejsca, w którym prowadzona jest działalność gospodarcza. Opracowany przez Tax Justice Network indeks przypisuje punkty na podstawie agresywności i skali systemu podatkowego danej jurysdykcji w zakresie stwarzania możliwości unikania opodatkowania przez korporacje. Wyższa wartość CTHI wskazuje na większą rolę w ułatwianiu globalnej erozji bazy podatkowej korporacji.
Raport z 2024 roku wyraźnie podkreśla sieć brytyjskich terytoriów zamorskich i dependencji Korony. Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Kajmany i Bermudy zajmują czołowe miejsca w globalnym rankingu CTHI, osiągając po ponad 2400 punktów, co wskazuje na ich znaczącą rolę w ułatwianiu przenoszenia zysków.
W Europie, poza siecią brytyjską, najwyższy wynik CTHI (2279) ma Szwajcaria. Holandia (1945) zajmuje najwyższą pozycję wśród państw członkowskich Unii Europejskiej. Patrząc na pięć największych gospodarek Europy, Wielka Brytania (894) i Francja (883) wykazują najwyższe wartości CTHI, a następnie Niemcy (590), Hiszpania (557) i Włochy (342). Niższy wynik Włoch sugeruje lepsze wyniki w ograniczaniu możliwości unikania opodatkowania przez korporacje w porównaniu z innymi.
Udział w globalnym ryzyku unikania opodatkowania
Metryka Udział CTHI kwantyfikuje proporcję globalnego ryzyka unikania opodatkowania przez korporacje przypisywanego poszczególnym jurysdykcjom. Według analizy, Wielka Brytania i terytoria z nią powiązane odpowiadają łącznie za znaczącą jedną trzecią globalnego ryzyka unikania opodatkowania przez korporacje. Kolejna jedna trzecia przypada na kraje UE.
Rozkładając to dalej, same trzy brytyjskie terytoria zamorskie odpowiadają za 19,7% globalnego ryzyka: Brytyjskie Wyspy Dziewicze (7,1%), Kajmany (6,7%) i Bermudy (5,8%). Sama Wielka Brytania odpowiada za 2,1% ryzyka, co wciąż stanowi największy udział wśród pięciu największych gospodarek Europy, równy udziałowi Francji (2,1%). Niemcy mają 1,4% udziału, Hiszpania 1,3%, a Włochy 0,8%. Szwajcaria odpowiada za 5,3% globalnego ryzyka. Łącznie Europa i związane z nią jurysdykcje stanowią znaczące 72% całkowitego globalnego ryzyka.
Przepisy i regulacje ułatwiające unikanie opodatkowania
Innym kluczowym wskaźnikiem używanym w raporcie jest Wynik Rajowy (Haven Score). Metryka ta ocenia, w jakim stopniu ramy prawne i regulacyjne danej jurysdykcji stwarzają możliwości unikania opodatkowania przez korporacje, niezależnie od intencji.
W 2024 roku liczne jurysdykcje w sieci brytyjskich terytoriów zamorskich i dependencji Korony otrzymały maksymalny Wynik Rajowy w wysokości 100, dominując w tym rankingu. Sama Wielka Brytania ma Wynik Rajowy na poziomie 59. Poza tą siecią w Europie, najwyższy wynik (89) uzyskała Szwajcaria, podczas gdy w UE przodują Irlandia i Cypr z wynikami 79. Portugalia odnotowała najniższy wynik – 46.
Wielkość działalności finansowej
Sama wielkość działalności finansowej kierowanej przez określone lokalizacje jest mierzona wskaźnikiem Wagi Globalnej Skali (Global Scale Weight). Szacuje się, że tylko w 2021 roku międzynarodowe korporacje przesunęły około 1,2 biliona euro zysków do jurysdykcji o minimalnych lub zerowych stawkach podatkowych, co doprowadziło do szacowanej utraty 294 miliardów euro bezpośrednich dochodów podatkowych na całym świecie.
Europa i jej terytoria zamorskie odpowiadają łącznie za znaczące 61% globalnej działalności finansowej międzynarodowych korporacji. Wielka Brytania i jej powiązana sieć stanowią największy pojedynczy udział – 16%. Spośród poszczególnych krajów europejskich, Holandia odnotowuje najwyższą wagę skali – 11,1%, a następnie Luksemburg (8,8%). Inne kraje europejskie o wysokiej wadze skali to Wielka Brytania (8,3%), Niemcy (4,2%), Szwajcaria i Irlandia (oba 3,4%) oraz Francja (3,1%).
Ustawowe a rzeczywiste stawki podatkowe
Często istnieje znacząca różnica między oficjalną, czyli ustawową, stawką podatku dochodowego od osób prawnych w danym kraju a faktyczną najniższą stawką podatkową dostępną dla międzynarodowych korporacji (znana jako Najniższa Dostępna Stawka Podatku Dochodowego od Osób Prawnych – LACIT). Ta rozbieżność wynika ze specjalnych zachęt podatkowych, preferencyjnych reżimów i zaawansowanych strategii planowania podatkowego.
Przykładowo, OECD zauważa, że wszystkie osiem brytyjskich terytoriów zamorskich i dependencji Korony ma ustawową stawkę podatku dochodowego od osób prawnych wynoszącą zero. Jednak znaczące różnice między stawkami ustawowymi a LACIT obserwuje się także w innych miejscach. Luksemburg ma stawkę ustawową 24,9%, ale LACIT wynosi zaledwie 0,3%. Szwajcaria wykazuje stawkę ustawową 19,7% w porównaniu do 2,6% LACIT, a Irlandia przedstawia różnicę między 12,5% a wartością bliską zeru. Stawka Belgii wynosi 25% ustawowo w porównaniu do 3% LACIT, podczas gdy Malta wykazuje największą różnicę: stawkę ustawową 35% w porównaniu do zaledwie 5% LACIT. Holandia pokazuje wyraźny kontrast między swoją stawką ustawową 25,8% a 5% LACIT, przy czym jeszcze niższe stawki obserwuje się na jej terytoriach zamorskich, takich jak Aruba i Curaçao. Te różnice podkreślają skuteczność legalnych strategii planowania podatkowego w drastycznym obniżaniu obciążeń podatkowych dla korporacji.
Kamil to doświadczony dziennikarz ekonomiczny, który od lat śledzi zmiany na rynkach finansowych i technologicznych. W bizmix.pl odpowiada za prezentowanie najnowszych newsów ze świata biznesu, finansów i kryptowalut, dostarczając czytelnikom rzetelnych i obiektywnych informacji.