Środkowoeuropejskie gospodarki stają w obliczu pogarszających się perspektyw ekonomicznych, a kilka krajów doświadcza znaczącego spowolnienia napędzanego rosnącymi cłami handlowymi i zintensyfikowaną konkurencją ze strony Chin. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR) prognozuje spowolnienie wzrostu we wszystkich swoich regionach inwestycyjnych, przypisując ten trend utrzymującym się globalnym napięciom handlowym i osłabieniu międzynarodowego popytu. Chociaż ogólny wzrost dla 43 krajów inwestycyjnych EBOR ma osiągnąć 3,3% w pierwszej połowie 2025 roku, w drugiej połowie roku oczekiwane jest zauważalne spowolnienie.
Wpływ tych globalnych przeciwności jest szczególnie widoczny w Europie Środkowej i krajach bałtyckich. Prognoza wzrostu Słowenii została znacząco obniżona, a jej gospodarka ma w tym roku wzrosnąć zaledwie o 0,7% po gwałtownym spadku eksportu do Stanów Zjednoczonych. Perspektywy gospodarcze Węgier również zostały obniżone, z prognozowanym wzrostem na poziomie 0,5%, pogorszonym przez opóźnione inwestycje – częściowo z powodu zamrożonych funduszy Unii Europejskiej – i zwiększone koszty finansowania. Ponadto, słabość wynikająca z niemieckiego sektora produkcyjnego przyczyniła się do spowolnienia na Węgrzech. Łotwa i Estonia również doświadczyły obniżenia prognoz wzrostu. Region Europy Środkowej i krajów bałtyckich łącznie przewiduje wzrost o 2,4% w 2025 roku, z rewizją w górę do 2,7% w 2026 roku.
Kraje te stoją w obliczu ograniczonego potencjału wzrostu z powodu stłumionego popytu zewnętrznego, ograniczeń budżetowych i wpływu wyższych ceł USA na ich działalność handlową. Jednak raport EBOR sugeruje, że zwiększone inwestycje infrastrukturalne mogłyby częściowo złagodzić te wyzwania. W przeciwieństwie do tego, perspektywy gospodarcze Polski uległy rewizji w górę, z oczekiwanym wzrostem o 2,5% w tym roku, wspieranym przez znaczące inwestycje infrastrukturalne, w tym projekty związane z transformacją energetyczną, kolejnictwem i obronnością. Prognoza dla Litwy na rok 2026 również została pozytywnie dostosowana. Główna ekonomistka EBOR, Beata Javorcik, podkreśliła, że zdywersyfikowane i większe gospodarki, takie jak Polska, które są mniej zależne od eksportu i priorytetowo traktują inwestycje publiczne, zazwyczaj radzą sobie lepiej.
Poza Europą Środkową, inne regiony również borykają się z presją gospodarczą. Perspektywy wzrostu Ukrainy zostały obniżone do 2,5% z powodu trwającego konfliktu i niekorzystnych warunków żniwnych. W Europie Południowo-Wschodniej, obejmującej kraje takie jak Bułgaria, Grecja i Rumunia, prognozy wzrostu zostały obniżone, a niższe wolumeny eksportu zostały częściowo zrekompensowane przez silniejsze inwestycje. Rumunia, w szczególności, jest wskazana jako będąca w słabszej pozycji, co wymaga pełnego wykorzystania funduszy UE w celu stymulowania wzrostu. EBOR prognozuje średni wzrost PKB na poziomie 1,7% dla tego podregionu w 2025 roku.
Główne ryzyka stojące przed krajami EBOR w Europie pozostają znaczące. Eskalacja napięć handlowych, w szczególności 15% cło na prawie cały eksport z UE do USA, wprowadzone pod koniec sierpnia 2025 roku, ma negatywnie wpłynąć na produkcję w dłuższej perspektywie, pomimo potencjalnego krótkoterminowego efektu przyspieszenia eksportu. Poza polityką handlową USA, kraje europejskie stoją w obliczu trwałego wyzwania intensywnej konkurencji handlowej ze strony Chin, które obecnie odpowiadają za znaczną część globalnego eksportu i eksportują produkty podobne do tych wielu krajów europejskich. Konkurencja ta jest coraz bardziej widoczna w sektorach takich jak samochody i baterie.
Ryzyka fiskalne również stanowią zagrożenie, a kilka gospodarek ponosi ciężar wysokich kosztów obsługi długu. Na przykład, koszty obsługi długu Węgier szacuje się na około 4% PKB, podczas gdy Polska i Rumunia odnotowują koszty przekraczające 2% w 2025 roku.
Szanse w obliczu wyzwań
Chociaż polityka handlowa USA stanowi zagrożenie, stwarza również potencjalne możliwości dla krajów Europy Wschodniej. Zwiększone cła na chińskie towary mogą pozwolić tym krajom na zdobycie udziału w rynku dla produktów, które były wcześniej mniej konkurencyjne. Ponadto, raport EBOR sugeruje, że chińskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) w sektorach takich jak produkcja samochodów, w połączeniu z inicjatywami transferu technologii, mogą przynieść korzyści europejskim firmom.
Koncepcja zwiększonych wydatków na obronność jako katalizatora wzrostu PKB jest również analizowana. Według Javorcik, skuteczność takich wydatków zależy od ich alokacji. Priorytetyzacja infrastruktury, bezpieczeństwa energetycznego i bezpieczeństwa IT, zamiast wyłącznie podstawowych zdolności obronnych, może stymulować sektor prywatny i sprzyjać wzrostowi gospodarczemu. Ponadto, decyzje dotyczące równowagi między zamówieniami krajowymi a importem oraz znaczące inwestycje w badania i rozwój (B+R) dla przyszłych systemów obronnych są kluczowymi czynnikami długoterminowego bodźca gospodarczego.
Katarzyna to dynamiczna reporterka, której pasją jest przekazywanie najświeższych wiadomości ze świata biznesu i finansów. Pracując dla bizmix.pl, współpracuje z ekspertami rynkowymi, by prezentować obiektywne i aktualne informacje bez sugerowania konkretnych decyzji inwestycyjnych.