Podatki od majątku w Europie: debata, kraje i trendy

Trwająca debata na temat opodatkowania majątku w Europie podkreśla fundamentalne napięcie między celem sprawiedliwej dystrybucji bogactwa a potencjalnymi reperkusjami gospodarczymi. W miarę jak rozwinięte gospodarki zmagają się z pogłębiającymi się nierównościami dochodowymi i majątkowymi, decydenci coraz częściej analizują skuteczność i konsekwencje opodatkowania zgromadzonych aktywów. Chociaż wezwania do takich środków rosną, dane historyczne i analizy ekonomiczne ukazują złożony krajobraz, a wiele narodów decyduje się na demontaż lub unikanie szeroko zakrojonych obciążeń majątkowych.

Nawigacja po krajobrazie europejskich podatków majątkowych

Koncentracja bogactwa pozostaje znaczącym problemem w całej strefie euro, gdzie znaczna część majątku netto gospodarstw domowych jest w posiadaniu niewielkiego odsetka populacji. To tło napędza trwające dyskusje na temat wprowadzenia podatków majątkowych, mających na celu zaradzenie postrzeganym nierównościom. Jednak praktyczne zastosowanie tych podatków jest dalekie od jednolitego. Na początku 2025 roku tylko nieliczne europejskie kraje – mianowicie Hiszpania, Norwegia i Szwajcaria – utrzymują kompleksowe podatki od majątku netto osób fizycznych. Jurysdykcje te stosują zróżnicowane struktury stawek i progi zwolnień, podkreślając odmienne krajowe podejścia do opodatkowania aktywów. W przeciwieństwie do tego kraje takie jak Francja, Włochy, Belgia i Holandia przyjęły bardziej ukierunkowane strategie, nakładając podatki majątkowe na określone klasy aktywów, a nie na cały majątek netto osoby. To selektywne podejście ma na celu pozyskanie dochodów z określonych aktywów o wysokiej wartości, takich jak nieruchomości lub aktywa finansowe, bez wprowadzania szerokiego obciążenia na cały zgromadzony majątek.

Krajowe systemy podatku majątkowego

Hiszpania wprowadza progresywny podatek od majątku netto ze stawkami, które mogą sięgać 3,5% od aktywów przekraczających 700 000 euro. Mieszkańcy Hiszpanii są opodatkowani od swoich globalnych aktywów, podczas gdy nierezydenci podlegają opodatkowaniu tylko od aktywów znajdujących się w Hiszpanii. Dodatkowy „podatek solidarnościowy od majątku”, pierwotnie wprowadzony tymczasowo, stał się stałym elementem, stosując stawki od 1,7% do 3,5% od aktywów netto powyżej 3 milionów euro.
Norweski podatek od majątku netto jest strukturyzowany ze stawką 1% od majątku w przedziale od 1,7 miliona NOK (145 425 euro) do 20 milionów NOK (1,71 miliona euro), wzrastając do 1,1% dla majątku powyżej tego ostatniego progu. Co istotne, 0,7% z tego podatku jest przeznaczane dla gmin, a pozostałe 0,3% trafia do rządu centralnego.
Szwajcaria stanowi unikalny przypadek, w którym jej podatek od majątku netto, charakteryzujący się stosunkowo niskimi progami zwolnień, które różnią się w zależności od kantonu, dotyka znaczną część klasy średniej, a nie wyłącznie najbogatszych gospodarstw domowych. W Zurychu, na przykład, podatek zaczyna się od 80 000 CHF (85 560 euro) dla podatników indywidualnych, ze stawkami rosnącymi do 0,3% od znacznych zasobów majątkowych.

Generowanie dochodów i wpływ na gospodarkę

Znaczenie gospodarcze podatków majątkowych jest często przedmiotem debaty, a ich wkład w całkowite dochody podatkowe i PKB znacznie się różni. W 2023 roku Szwajcaria odnotowała około 9,5 miliarda euro dochodów z indywidualnych podatków majątkowych, co stanowiło 4,3% jej całkowitych dochodów podatkowych. Hiszpania zebrała 3,1 miliarda euro (0,6% całkowitych dochodów podatkowych), Norwegia wygenerowała 2,7 miliarda euro (1,5%), a Francja uzyskała 2,3 miliarda euro (0,2%). W ujęciu PKB dochody te były stosunkowo skromne, wahając się od 0,21% w Hiszpanii do 1,16% w Szwajcarii.

Trend w kierunku uchylenia

Pomimo trwającej dyskusji na temat opodatkowania majątku jako narzędzia generowania dochodów i redystrybucji bogactwa, szerszy trend międzynarodowy w ciągu ostatnich trzech dekad skłaniał się ku uchyleniu takich podatków. Liczba państw członkowskich OECD nakładających indywidualne podatki od majątku netto znacznie spadła, z 12 w 1990 roku do zaledwie czterech w 2017 roku. Kilka krajów europejskich, w tym Austria, Dania, Niemcy, Holandia, Finlandia, Islandia, Luksemburg i Szwecja, zniosło swoje podatki majątkowe.

Podstawowe powody uchylenia

Kilka kluczowych czynników przyczyniło się do zaprzestania stosowania podatków majątkowych. Analizy ekonomiczne często wskazują na obawy dotyczące kosztów efektywności i potencjału ucieczki kapitału jako głównych czynników odstraszających. OECD podkreśliło, że w erze zwiększonej mobilności kapitału i łatwo dostępnych rajów podatkowych, podatki od majątku netto często miały trudności z osiągnięciem zamierzonych celów redystrybucyjnych. Ponadto istnieje uznane ryzyko, że wysokie podatki majątkowe nałożone na skoncentrowaną grupę mobilnych osób mogą prowadzić do relokacji do bardziej korzystnych jurysdykcji podatkowych. Ta emigracja nie tylko eroduje bezpośrednią bazę podatkową z obciążeń majątkowych, ale także zmniejsza strumienie dochodów z podatków dochodowych i konsumpcyjnych, które są kluczowe dla budżetów krajowych. Praktyczne wyzwania związane z egzekwowaniem prawa i potencjalna ucieczka kapitału podkreślają złożoność związaną z projektowaniem i utrzymaniem skutecznych polityk opodatkowania majątku.