Zielony Korytarz: Przełom w Przesyle Energii Odnawialnej z Azji Centralnej do Europy

Utworzenie spółki Green Corridor Union LLC w Baku stanowi kluczowy rozwój w globalnej geopolityce energetycznej, tworząc nową, międzyregionalną drogę dla energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych z Azji Centralnej do Europy. Ta strategiczna inicjatywa, prowadzona przez Uzbekistan, Kazachstan i Azerbejdżan, ma na celu dywersyfikację dostaw energii do Europy, jednocześnie wykorzystując ogromne, niewykorzystane zasoby energii słonecznej i wiatrowej Azji Centralnej. Poza samym połączeniem sieci, projekt ten symbolizuje głębokie zaangażowanie na rzecz zrównoważonego rozwoju, integracji gospodarczej regionu i zwiększonego bezpieczeństwa energetycznego dla wszystkich uczestników.

Geneza tego ambitnego przedsięwzięcia sięga konferencji COP29 w Baku, gdzie przywódcy trzech państw podpisali deklarację o strategicznej współpracy w dziedzinie zielonej energii. Ta fundamentalna wizja niedawno zmaterializowała się wraz z podpisaniem dokumentów założycielskich przez National Electric Grids Uzbekistanu, KEGOC Kazachstanu i AzerEnergy Azerbejdżanu, formalnie tworząc Green Corridor Union LLC. Nowy podmiot, kierowany obecnie przez Farhada Mammadova, ma za zadanie koordynować złożone działania wymagane do eksportu nadwyżek zielonej energii elektrycznej między kontynentami.

• Utworzenie Green Corridor Union LLC w Baku to kluczowy krok w globalnej geopolityce energetycznej.
• Inicjatywa jest wspierana przez Uzbekistan, Kazachstan i Azerbejdżan.
• Głównym celem jest dywersyfikacja dostaw energii do Europy i wykorzystanie zasobów odnawialnych Azji Centralnej.
• Geneza projektu sięga podpisanej deklaracji na COP29 w Baku.
• Wspólnymi siłami utworzyły go Uzbekistan’s National Electric Grids, Kazakhstan’s KEGOC i Azerbaijan’s AzerEnergy.
• Korytarz ma przebiegać przez Kazachstan, Morze Kaspijskie (kabel podmorski), Azerbejdżan, Gruzję, łącząc się z Rumunią.

Proponowany korytarz energetyczny jest zaprojektowany jako złożony łańcuch infrastruktury przesyłowej wysokiego napięcia, rozciągający się przez Kazachstan, pod Morzem Kaspijskim za pomocą kabla podmorskiego, przez Azerbejdżan i Gruzję, i ostatecznie łączący się z rumuńską siecią energetyczną, tym samym łącząc bogaty w zasoby Basen Kaspijski bezpośrednio z sercem Unii Europejskiej. Ten kompleksowy plan podkreśla wspólny wysiłek na rzecz pokonania znaczących wyzwań geograficznych i inżynieryjnych w celu stworzenia pionierskiego transkaspijskiego połączenia zielonej energii.

Regionalne Filary Korytarza

Azerbejdżan: Kluczowa Brama

Azerbejdżan ma pełnić rolę kluczowego, końcowego łącznika w Zielonym Korytarzu ze względu na rosnące moce odnawialne i strategiczny dostęp do Morza Czarnego. Energia wytworzona w Azji Centralnej będzie przesyłana przez Morze Czarne, za pośrednictwem proponowanego kabla podmorskiego, do Rumunii. Minister Energii Azerbejdżanu Parviz Shahbazov podkreślił strategiczny i historyczny charakter inicjatywy, stwierdzając: „Zjednoczenie naszych systemów energetycznych jest zarówno krokiem strategicznym, jak i historycznym. Ta inicjatywa wyznacza początek Korytarza Zielonej Energii Morza Kaspijskiego — pierwszego tego rodzaju”. Dysponując potencjałem energetycznym wynoszącym 8,4 GW, z czego ponad 21% pochodzi ze źródeł odnawialnych, Azerbejdżan wyeksportował ponad 1,2 miliarda kWh energii elektrycznej w pierwszych dziewięciu miesiącach 2024 roku. Studia wykonalności dotyczące kabla podmorskiego Morza Kaspijskiego i gruzińskiego szlaku tranzytowego są w toku.

Uzbekistan: Napęd Inwestycji w OZE

Uzbekistan szybko przyspieszył swoją transformację zielonej energii, stając się znaczącym potencjalnym eksporterem. Według ministra energii Uzbekistanu, Jurabeka Mirzamakhmudova, kraj przewiduje produkcję ponad 135 miliardów kWh energii elektrycznej do 2030 roku, z czego 10-15 miliardów kWh przeznaczone zostanie na eksport, głównie ze źródeł słonecznych i wiatrowych. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w sektorze zielonej energii w Uzbekistanie znacząco wzrosły, potrajając się w ciągu jednego roku do 1,2 miliarda euro w 2023 roku, z prognozami przekroczenia 4,23 miliarda euro do końca 2024 roku. Kraj ten obecnie może pochwalić się ponad 4,2 GW mocy odnawialnych w sieci i dąży do osiągnięcia 20 GW do 2030 roku, co stanowiłoby 40% całkowitej produkcji energii elektrycznej. Te postępy już przyniosły znaczące korzyści środowiskowe, w tym oszczędności 1,3 miliarda metrów sześciennych gazu i redukcję emisji CO₂ o 1,8 miliona ton w tym roku.

Kazachstan: Od Tranzytu do Zielonego Wzrostu

Dla Kazachstanu Zielony Korytarz wykracza poza zwykłą trasę tranzytową, stanowiąc strategiczną inwestycję w regionalne przywództwo i zrównoważony rozwój. Minister Energii Kazachstanu, Erlan Akkenzhenov, podkreślił strategiczne znaczenie projektu, stwierdzając: „Pozwala nam to wykorzystać nasz potencjał odnawialny i stworzyć zrównoważoną drogę eksportu czystej energii elektrycznej do Europy”. KEGOC, odpowiedzialny za krajowe operacje sieciowe, odegra centralną rolę w ułatwianiu krajowi pozycjonowania się jako kluczowego węzła tranzytowego. Chociaż zobowiązania finansowe są wciąż finalizowane, Kazachstan zabezpieczył protokoły ustaleń z partnerami i instytucjami finansowymi, w tym Azjatyckim Bankiem Rozwoju i Azjatyckim Bankiem Inwestycji Infrastrukturalnych, które wspierają studia wykonalności. Akkenzhenov potwierdził, że bariery techniczne nie są uważane za niemożliwe do pokonania, przewidując, że projekt posłuży jako model dla przyszłej transgranicznej współpracy energetycznej.

Zaangażowanie Europejskie i Perspektywy na Przyszłość

Inicjatywa Zielonego Korytarza strategicznie wpisuje się w szersze cele Unii Europejskiej dotyczące neutralności klimatycznej i zwiększonego bezpieczeństwa energetycznego. Proponowane połączenie obiecuje nie tylko większą dywersyfikację dostaw dla Europy, ale także znaczące, długoterminowe korzyści geopolityczne i ekonomiczne zarówno dla UE, jak i krajów Azji Centralnej. Projekt ten współgra z Europejskim Zielonym Ładem i strategią Global Gateway, która priorytetowo traktuje inwestycje w zrównoważoną infrastrukturę w regionach partnerskich. Dyskusje z instytucjami europejskimi są w toku, a wszystkie trzy kraje Azji Centralnej wyrażają duże zainteresowanie pozyskaniem europejskich inwestorów i deweloperów.

Pomimo ambitnych obietnic, projekt stoi przed znaczącymi wyzwaniami. Budowa podmorskich kabli przesyłowych wymaga znacznych inwestycji i zaawansowanej wiedzy inżynieryjnej. Ponadto, kluczowe będzie również zarządzanie złożoną koordynacją polityczną, szczególnie w odniesieniu do tras tranzytowych i potencjalnych wrażliwości regionalnych. Zabezpieczenie wielomiliardowego finansowania dla tej rozległej infrastruktury będzie wymagało stałego wsparcia międzynarodowego. Niemniej jednak, podjęto fundamentalne kroki: utworzono spółkę joint venture, studia wykonalności postępują, a impet dla tej transformacyjnej inicjatywy energetycznej nadal rośnie.