Gospodarka Strefy Gazy boryka się obecnie z poważnym i wielowymiarowym kryzysem gotówkowym, stanowiącym krytyczne wąskie gardło, które niemalże zatrzymało codzienny handel. W obliczu w dużej mierze niedziałającej tradycyjnej infrastruktury bankowej, ludność została zmuszona do polegania na nieuregulowanej sieci pośredników gotówkowych, których wygórowane prowizje skutecznie obniżają siłę nabywczą gospodarstw domowych i pogłębiają i tak już dramatyczną sytuację humanitarną. Ten unikalny upadek gospodarczy podkreśla głębokie wyzwania związane z zarządzaniem płynnością finansową w strefie konfliktu, gdzie formalne systemy finansowe uległy dezintegracji.
- Gospodarka Strefy Gazy zmaga się z poważnym kryzysem gotówkowym, zatrzymującym handel.
- Tradycyjna infrastruktura bankowa jest w dużej mierze niedziałająca.
- Ludność polega na nieuregulowanych pośrednikach gotówkowych; prowizje wzrosły do około 40%.
- W 2024 roku inflacja w Gazie wzrosła o 230%, a bezrobocie osiągnęło 80%.
- Brak nowych dostaw gotówki przez ponad 21 miesięcy doprowadził do zużycia i uszkodzenia banknotów.
- Próba wprowadzenia cyfrowego systemu płatności Iburaq nie powiodła się z powodu preferencji handlowców dla gotówki.
Przyczyny i Mechanizm Kryzysu
Rdzeń problemu tkwi w niemal całkowitej niezdolności do działania formalnych kanałów bankowych, w tym oddziałów banków i bankomatów, co uniemożliwiło tradycyjne transakcje finansowe. W tej próżni, jako główny, choć niezwykle uciążliwy, kanał dostępu do środków finansowych, wyłonił się nieformalny system zdominowany przez pośredników gotówkowych. Prowizje od tych transakcji, które na początku konfliktu wynosiły około 5%, wzrosły do około 40%. Ten nadzwyczajny koszt oznacza, że osoby próbujące wypłacić środki elektronicznie otrzymują jedynie ułamek swojej pierwotnej wpłaty w fizycznej walucie, co poważnie ogranicza ich zdolność do nabywania podstawowych towarów i usług.
Skutki Ekonomiczne i Społeczne
Skutki gospodarcze tego kryzysu gotówkowego są daleko idące. Według Banku Światowego, inflacja w Gazie wzrosła o alarmujące 230% w 2024 roku, podczas gdy bezrobocie osiągnęło 80% pod koniec tego samego roku – liczba ta prawdopodobnie jest obecnie wyższa. Ta kombinacja hiperinflacji i masowego bezrobocia, spotęgowana kurczącymi się oszczędnościami, wywarła ogromną presję finansową na rodziny. Wielu mieszkańców uciekło się do sprzedaży osobistych przedmiotów, w tym złota i innych kosztowności, byle tylko pozwolić sobie na podstawowe artykuły, takie jak mąka i cukier, których ceny gwałtownie wzrosły. Na przykład, koszt cukru podobno wzrósł z mniej niż 2 dolarów za kilogram przed konfliktem do między 80 a 100 dolarów za kilogram.
Czynniki Potęgujące Niedobór Gotówki
U podstaw tego poważnego niedoboru płynności leży kilka wzajemnie powiązanych czynników. Na początku konfliktu Izrael wstrzymał wpuszczanie nowych dostaw gotówki do Gazy, co miało na celu ograniczenie zdolności finansowych grup takich jak Hamas. Jednocześnie nastąpił znaczący odpływ kapitału, ponieważ zamożne rodziny wycofały swoje depozyty i opuściły terytorium. Ponadto, rosnące obawy o stabilność finansową Gazy skłoniły zagranicznych dostawców, kluczowych dla importu towarów, do żądania natychmiastowych płatności gotówkowych, co dodatkowo uszczupliło dostępną fizyczną walutę w enklawie.
Degradacja Waluty
Dodatkowo, niedobór pogłębia pogarszający się stan fizyczny samej waluty. Palestyńczycy w transakcjach dominująco używają izraelskiego szekla. Jednakże, w ciągu ponad 21 miesięcy konfliktu, bez nowych dostaw banknotów wkraczających na terytorium, istniejący zasób waluty stał się mocno zniszczony i podarty. Handlowcy coraz niechętniej akceptują te zużyte banknoty, ponieważ ich własni dostawcy żądają banknotów w idealnym stanie. Doprowadziło to nawet do pojawienia się nieformalnych usług „naprawy pieniędzy”, gdzie osoby płacą opłatę za naprawę starych banknotów, choć nawet naprawiona waluta często jest odrzucana.
Brak Regulacji i Próby Rozwiązania
Środowisko to jest w dużej mierze nieuregulowane, co naraża obywateli na arbitralną władzę pośredników gotówkowych. Eksperci, tacy jak Dalia Alazzeh z University of the West of Scotland, zauważają niemożność fizycznego monitorowania cen rynkowych czy kursów wymiany w obecnych warunkach. Próba Palestyńskiego Urzędu Monetarnego (Palestine Monetary Authority), de facto banku centralnego Gazy i Zachodniego Brzegu, wprowadzenia cyfrowego systemu płatności o nazwie Iburaq, przyciągnęła, według Banku Światowego, pół miliona użytkowników, ale ostatecznie nie zdołała załagodzić kryzysu, ponieważ handlowcy nadal nalegali na płatności gotówkowe. Nieprzejrzystość obecnego krajobrazu finansowego utrudnia ustalenie, kto czerpie korzyści z tych działań. Omar Shabaan, dyrektor Palthink for Strategic Studies, opisuje sytuację jako przypominającą „mafię”, gdzie zamożni handlowcy prawdopodobnie kontrolują zarówno pośrednictwo gotówkowe, jak i dostawy podstawowych artykułów spożywczych, czerpiąc zyski z narzuconych prowizji.
Konieczność Wsparcia Humanitarnego i Stabilizacji
Ostatecznie, w miarę wyczerpywania się ograniczonych zasobów finansowych rodzin i utrzymywania się zaporowych kosztów nieformalnego rynku gotówkowego, coraz większa część populacji jest zmuszona zwracać się o pomoc humanitarną. Ta zmiana podkreśla katastrofalne załamanie gospodarcze, gdzie brak dostępnej gotówki przekształca się z niedogodności finansowej w bezpośredni czynnik determinujący przetrwanie, wygospodarowując pilną potrzebę wprowadzenia rentownego i uregulowanego mechanizmu finansowego w Strefie.
Katarzyna to dynamiczna reporterka, której pasją jest przekazywanie najświeższych wiadomości ze świata biznesu i finansów. Pracując dla bizmix.pl, współpracuje z ekspertami rynkowymi, by prezentować obiektywne i aktualne informacje bez sugerowania konkretnych decyzji inwestycyjnych.